Καταναλωτικά Βήματα 01-02/2007

200701-02vimata.jpgΦίλες Φίλοι

Η δύναμη και η αδυναμία του Καταναλωτή

Η ιδέα πως η σύγχρονη κοινωνία είναι η κοινωνία του Καταναλωτή, είναι πλέoν "κοινή συνείδηση". Σ΄ αυτό το "τοπίο", ο Καταναλωτής ασκεί μία δική του θεμελιώδη εξουσία, την εξουσία της ελεύθερης επιλογής. Είναι, όμως, προφανές ότι αυτή η εξουσία, "επηρεάζεται" και πολλές φορές ανατρέπεται, από ένα ευρύ φάσμα παραμέτρων, όπως η πληροφόρηση, η διαφήμιση, τα εισοδήματα του καταναλωτή, ο ανταγωνισμός, οι τιμές, η ποιότητα και η επάρκεια των αγαθών, οι οποίες διαμορφώνονται, τις περισσότερες φορές, ερήμην του καταναλωτή.

Αυτή η αντίληψη, ως κοινωνικοπολιτικός μετασχηματισμός, έχει τις ρίζες της, στις αρχές του 19ου αιώνα. Στο μυθιστόρημα, "Στον παράδεισο των κυριών", ο Εμίλ Ζολά απεικονίζει την πραγματικότητα των πρώτων μεγάλων εμπορικών καταστημάτων, όπου η αφθονία των εμπορευμάτων ελκύει τον επισκέπτη, δίνοντάς του την αίσθηση της παντοδυναμίας, που προέρχεται, από τη δυνατότητά του να επιλέγει. Πόσο ελεύθερη και υπαρκτή είναι αυτή η επιλογή; Μήπως είναι, ακόμη και σήμερα, το ζητούμενο;

Μέσα από μια δύσκολη ιστορική διαδρομή, κατά τη διάρκεια της οποίας, οι πρώτοι αντιμονοπωλιακοί νόμοι, από τα τέλη του 19ου αιώνα, μέχρι τη δεκαετία του 1930, έχουν, κυρίως, τα χαρακτηριστικά της προστασίας της επιχειρηματικής ελευθερίας, περάσαμε, στη δεκαετία του 60, σε αντιμονοπωλιακή νομοθεσία, που λαμβάνει υπόψη και τα δικαιώματα των Καταναλωτών.

Η λέξη Καταναλωτής λαμβάνει προοδευτική έννοια, το 1965, όταν ο Ραλφ Ντέιντερ, ως εκπρόσωπος Καταναλωτών, συγκρούεται, με την General Motors και την αναγκάζει να αποζημιώσει τους Καταναλωτές, για ανασφαλές αυτοκίνητο. Αυτή η μάχη, μαζί, με την ομιλία του Προέδρου των Η.Π.Α. Τζών Φιτζέραλντ Κέννεντυ, το 1963, στον Ο.Η.Ε., σηματοδοτούν τη γέννηση των σύγχρονων αγώνων, για τα δικαιώματα των Καταναλωτών.

Το κίνημα, για τα δικαιώματα των Καταναλωτών, αποτελεί μια κοινωνικοπολιτική προσθήκη, στην πάλη των τάξεων. Στη σύγκρουση, ανάμεσα στις δυνάμεις της εργασίας και τις δυνάμεις του κεφαλαίου, προστίθεται και άλλη μία, Καταναλωτές εναντίον προμηθευτών. Η ασφάλεια και η υγεία των Καταναλωτών, σε σχέση με τα ίδια τα αγαθά αλλά και τον τρόπο παραγωγής και διάθεσής τους, γίνονται ζητήματα τόσο σημαντικά, όσο και η διαπάλη, ανάμεσα σε μισθούς και κέρδη.

Οι νέες τεχνολογίες, η τηλεόραση, τα εμπορικά κέντρα, οι σύγχρονοι τρόποι διαφήμισης, οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, μαζί με την αλλαγή των καταναλωτικών μας προτύπων και το γεγονός ότι η ωφελιμότητα και η ανάγκη δεν είναι πλέον τα αποκλειστικά κίνητρα αγοράς, βάζουν τον Καταναλωτή, μπροστά σε μία νέα πραγματικότητα. Για να ανταπεξέλθη, στη νέα αυτή πραγματικότητα, χρειάζεται συνεχή εκπαίδευση και μηχανισμούς προστασίας. Σ΄ αυτή τη διαπάλη, ο μεμονωμένος, ανημέρωτος Καταναλωτής είναι ο αδύναμος "κρίκος". Σύμμαχός του πρέπει να είναι η Πολιτεία και η συλλογική του έκφραση.

Η πλειοψηφία των Καταναλωτών, ακόμα και σήμερα, έχουν μια "θολή" ιδέα του δικού τους γενικού συμφέροντος και, σπάνια, κινητοποιούνται, για να το υπερασπιστούν. Ενώ είναι γνωστή η αποτελεσματικότητα, που έχει η συλλογική δράση, δεν οργανώνεται, σε υπαρκτές Ενώσεις Καταναλωτών, όπως, αντίστοιχα, οργανώνονται οι προμηθευτές και οι παραγωγοί. Από αυτή την ασυμμετρία, γεννιέται η δυσκολία και η αδυναμία των αγώνων, για τα δικαιώματα του Καταναλωτή.
Ο Πρόεδρος
και Συντονιστής του Ε.Σ.Κ.

Νικόλαος Τσεμπερλίδης