Για να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτήν την κατάσταση, το 2006, υιοθέτησε έναν Κανονισμό, που προέβλεπε την καταγραφή, την έγκριση και τον περιορισμό των χημικών ουσιών, το γνωστό Κανονισμό REACH. Ένας από τους στόχους του Κανονισμού ήταν να ενισχυθεί η πρόσβαση των καταναλωτών, στην πληροφόρηση, για τις χημικές ουσίες, στις οποίες εκτιθέμεθα. Εκτός από τη διασφάλιση της διαφάνειας, ο Κανονισμός στόχευε, στο να ασκηθεί πίεση, στη βιομηχανία, ώστε να παράξει ασφαλέστερα υποκατάστατα των, ήδη, υπαρχόντων χημικών ουσιών.

Το Άρθρο 33 του Κανονισμού REACH διασφαλίζει το δικαίωμά μας να γνωρίζουμε. Μας δίνει το δικαίωμα να ζητούμε, από οποιονδήποτε μέρος της αλυσίδας «παραγωγή – προμήθεια αγαθών» (κατασκευαστή, έμπορο, λιανοπωλητή κ.λπ.), εάν κάποιο από τα προϊόντα τους ή η συσκευασία του περιέχει «Ουσίες που προκαλούν υψηλές ανησυχίες», σε περιεκτικότητα πάνω από 0,1%, ανά βάρος. Αυτή η πληροφόρηση πρέπει να δίνεται, χωρίς καμία επιβάρυνση, για τον καταναλωτή, μέσα σε 45 μέρες.

Όμως, οι Ενώσεις Καταναλωτών, στην Ευρώπη δεχόμασταν παράπονα ότι οι επιχειρήσεις δεν εφαρμόζουν αυτή τη νομοθεσία, στην πράξη. Έτσι, αποφασίσουμε να ελέγξουμε αν οι επιχειρήσεις γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους και αν μπορούσαν να απαντήσουν, με ευκρίνεια και με τρόπο φιλικό, προς τον καταναλωτή, εντός της νόμιμης προθεσμίας. Επιπλέον, θέλαμε να μάθουμε αν οι επιχειρήσεις γνώριζαν τον κατάλογο SIN (Substitute It Now). Ο κατάλογος αυτός έχει δημιουργηθεί, από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση, ChemSec, ως αντίδραση, στις πολύ αργές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Αρχής για τα Χημικά (ECHA) και περιλαμβάνει 378 ουσίες, που προβληματίζουν, για τις επιπτώσεις τους, στους καταναλωτές, συμπεριλαμβάνοντας και ουσίες, που προκαλούν ενδοκρινολογικές ανωμαλίες.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών, μαζί με οργανώσεις – μέλη της, σε εννέα κράτη-μέλη (Αυστρία, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Πολωνία, Ισπανία, Σουηδία και Η.Β.), διενέργησε έρευνα, για 34 κατηγορίες προϊόντων, από διαφορετικούς κατασκευαστές, για να αξιολογήσουμε:

  • Αν μπορούσαν οι καταναλωτές να επικοινωνήσουν, εύκολα, με την εταιρεία πώλησης και τον αρμόδιο να δώσει τις απαντήσεις.
  • Αν η απαντητική επιστολή ήταν, στη γλώσσα του καταναλωτή.
  • Αν τηρήθηκε η προθεσμία των 45 ημερών, που δίνει η νομοθεσία.
  • Αν οι απαντήσεις, που δόθηκαν, ανταποκρίνονταν, στις υποχρεώσεις του προμηθευτή, απέναντι στον καταναλωτή, για τη σωστή ενημέρωσή του, σύμφωνα με τη νομοθεσία.
  • Αν απάντησε ο πωλητής ή κάποιος άλλος (κατασκευαστής, αντιπρόσωπος κ.λπ.)
  • Αν οι προμηθευτές γνώριζαν τον κατάλογο SIN.
  • Αν οι εταιρείες είχαν μια εσωτερική πολιτική, για τις χημικές ουσίες.

Τα αποτελέσματα, σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, ήταν απογοητευτικά. Η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων δεν ανταποκρίνονται, στις υποχρεώσεις τους. Τα βασικά προβλήματα, που εντοπίσαμε ήταν:

  • Ελλιπής γνώση, για τις υποχρεώσεις τους, όσον αφορά τη νομοθεσία REACH.
  • Ελλιπής ενημέρωση, μεταξύ των διαφόρων μερών της αλυσίδας προμήθειας (κατασκευαστές – αντιπρόσωποι – έμποροι – πωλητές κ.λπ.).
  • Αόριστες και μη κατανοητές, από τους καταναλωτές απαντήσεις.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών ανέλαβε την έρευνα αυτή, στην Ελλάδα. Δημιουργήσαμε «φανταστικούς» καταναλωτές, για τους οποίους δημιουργήσαμε λογαριασμούς ηλεκτρονικών ταχυδρομείων. Από τους λογαριασμούς αυτούς, αποστείλαμε επιστολές, σε 34 επιχειρήσεις, που διαθέτουν ηλεκτρονικά καταστήματα και από τις οποίες «φανταστικοί» καταναλωτές ζητούσαν να μάθουν, αν στα συγκεκριμένα προϊόντα, που επρόκειτο να αγοράσουν ή στις συσκευασίες τους, υπήρχαν χημικές ουσίες υψηλής ανησυχίας, από αυτές που περιλαμβάνονται, στον αντίστοιχο κατάλογο του Κανονισμού REACH, εάν οι επιχειρήσεις γνώριζαν τον κατάλογο SIN και αν ακολουθούσαν κάποια ενδοεπιχειρησιακή πολιτική, για τα χημικά. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. δεν απέστειλε επιστολές, με το όνομά του, αλλά «κρύφτηκε», πίσω από τους «φανταστικούς» καταναλωτές, γιατί ήθελε να διαπιστώσει αν και πως οι επιχειρήσεις ανταποκρίνονται, σε αιτήματα απλών καταναλωτών, αν, δηλαδή, εφαρμόζουν τη νομοθεσία. Επισκεφτήκαμε τις ιστοσελίδες των επιχειρήσεων, που πωλούν τα προϊόντα, που μας ενδιέφεραν, για να βρούμε πως θα επικοινωνούσαμε, με τις επιχειρήσεις.

Εστιάσαμε, στις παρακάτω κατηγορίες προϊόντων καθημερινής χρήσης, οι οποίες ήταν πιθανό να περιέχουν χημικές ουσίες, που προκαλούν ανησυχίες, για τις επιπτώσεις τους και για τις οποίες ο Κανονισμός REACH ζητά, από τις επιχειρήσεις, αντικατάστασή τους, με ασφαλέστερες. Επίσης, προϊόντα, από τις κατηγορίες αυτές, είχαν ελέγξει συνάδερφοί μας, σε Ενώσεις Καταναλωτών, σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και είχαν εντοπίσει χημικές ουσίες, που επιτρέπονται, προς το παρόν, αλλά πρέπει να αντικατασταθούν, το συντομότερο δυνατό. Οι κατηγορίες, στις οποίες εστιάσαμε ήταν:

  • Βρεφικά μπιμπερό
  • Βρεφικά καροτσάκια
  • Καθίσματα αυτοκινήτου, για παιδιά
  • Παιδικά αδιάβροχα
  • Παιδικά μαλακά βιβλία
  • Ποδηλατάκια
  • Μποτάκια από καουτσούκ
  • Παιδικές πισίνες
  • Καροτσάκια μεταφοράς παιδιών, που προσδένονται, σε ποδήλατα
  • Σβήστρες
  • Σαλιάρες
  • Επιπλέοντα παιχνίδια
  • Αλλαξιέρες
  • Παιδικές οδοντόβουρτσες
  • Παιδικά πέδιλα
  • Υποστρώματα γυμναστικής
  • Σφουγγάρια μπάνιου από μαλακό πλαστικό
  • Σερβιετάκια
  • Κουρτίνες μπάνιου
  • Χαλιά
  • Όργανα γυμναστικής
  • Καρέκλες γραφείου
  • Φορτιστές κινητών τηλεφώνων
  • Ακουστικά
  • Μετρητές χτύπων καρδιάς
  • Τοστιέρες
  • Διακοσμητικά αντικείμενα
  • Εργαλεία
  • Γάντια εργασίας
  • Πατώματα
  • Εργαλειοθήκες
  • Ταπετσαρίες αφρού
  • Σέλες ποδηλάτων
  • Είδη κήπου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας, που περιορίστηκε, στη διερεύνηση του τυπικού τμήματος του Κανονισμού REACH, δηλαδή της σωστής ενημέρωσης του καταναλωτή και όχι στην επαλήθευση των απαντήσεων, για τη χώρα μας ήταν τραγικά:

  • Στείλαμε 34 επιστολές και λάβαμε μόνο 13 απαντήσεις.
  • Σε 8 επιχειρήσεις, συναντήσαμε δυσκολίες, για να στείλουμε, το αίτημά μας. Δηλαδή, αναγκαστήκαμε να επικοινωνήσουμε, τηλεφωνικά, για να μας δώσουν, την ηλεκτρονική τους διεύθυνση, ή ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας ήταν μια φόρμα, που έπρεπε να συμπληρωθεί ή δεν υπήρχε δυνατότητα να στείλουμε κανονική επιστολή.
  • Από τις 13 απαντήσεις, οι 12 ήρθαν, μέσα σε 45 μέρες.
  • 12 απαντήσεις ήταν, στα Ελληνικά. Όμως, σε 4 απαντήσεις, επισυνάπτονταν αναφορές ή πιστοποιητικά, σε γλώσσες, από αγγλικά, μέχρι κινέζικα.
  • Μόνο 1 επιχείρηση αναφέρθηκε, στον κατάλογο του Κανονισμού REACH, με τις χημικές ουσίες, που προκαλούν σοβαρές ανησυχίες και δήλωσε ότι τα προϊόντα της δεν περιέχουν τέτοιες ουσίες. Οι υπόλοιπες δώδεκα, ούτε αναφέρθηκαν, στον κατάλογο αυτό, ούτε διευκρίνισαν αν τα προϊόντα τους περιέχουν αυτές τις ουσίες.
  • Μόνο 1 επιχείρηση κατονόμασε συγκεκριμένη χημική ουσία, που, όμως, δεν περιλαμβάνεται, σε αυτόν τον κατάλογο.
  • Μόνο 2 επιχειρήσεις αναφέρθηκαν, στον Κανονισμό REACH και άλλες 6 αναφέρθηκαν, γενικά, σε υποχρεώσεις, που πηγάζουν, από τη νομοθεσία.
  • Μόνον 3 απαντήσεις ήταν κατανοητές, από το μέσο καταναλωτή.
  • Μόνον 3 επιχειρήσεις αναφέρθηκαν, στα συγκεκριμένα προϊόντα, που ενδιέφεραν τους καταναλωτές.
  • Μόνο 2 επιχειρήσεις απάντησαν, αν στις συσκευασίες των προϊόντων τους, υπήρχαν χημικές ουσίες υψηλής ανησυχίας.
  • 2 πωλητές μας παρέπεμψαν, στους προμηθευτές τους, για να ζητήσουμε εμείς, απευθείας, τις πληροφορίες, που θέλουμε.
  • Μόνο 1 επιχείρηση απάντησε, σε όλα τα ερωτήματα και με τρόπο κατανοητό, για τους καταναλωτές. Όμως, η απάντηση ήρθε, από τον άγγλο προμηθευτή της και ήταν, στα αγγλικά.
  • 2 επιχειρήσεις ζήτησαν να μάθουν τα πλήρη στοιχεία των καταναλωτών και τους λόγους, που έκαναν τα συγκεκριμένα ερωτήματα.
  • 7 επιχειρήσεις ανέφεραν τον κατάλογο SIN. Μάλιστα, κάποιες επιχειρήσεις μας επέπληξαν, γιατί αναφερόμαστε, σε αυτόν τον κατάλογο.
  • 8 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι έχουν συγκεκριμένη πολιτική, για τις χημικές ουσίες.

Παρακάτω παραθέτουμε κάποια χαρακτηριστικά κομμάτια των απαντήσεων, όπως ακριβώς τα λάβαμε και τα οποία δείχνουν την άγνοια της νομοθεσίας, για τις χημικές ουσίες, αλλά και την απροθυμία ακόμα και επιθετικότητα των επιχειρήσεων να συμμορφωθούν, με τη νομοθεσία.

1. «Θα μπορούσα να έχω ένα τηλέφωνο επικοινωνίας ώστε να σας καλέσουμε?»

2. «Παρόλα αυτά αν βρείτε κάποια ουσία στα προϊόντα που δεν ειναι ασφαλή παρακαλούμε να μας το αναφέρετε ώστε να προχωρήσουμε σε ανάλογες ενέργειες.
Επίσης θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε πως στο διαδίκτυο υπάρχουνε χιλιάδες ανεπίσημες λίστες με επιβλαβή στοιχεία  μιας και στο εμαιλ σας αναφερετε : “…για την ύπαρξη μιας ανεπίσημης λίστας …"
Θα σας προτείναμε να είστε ενήμεροι μόνο απο επίσημες λίστες και απο έγγυρους οργανισμούς και όχι απο τους χιλιάδες οργανισμούς που αδράζοντας την ανησυχιά των ανθρώπων για ασφάλεια θέλουνε να κερδίσουνε μια κάποια δημοσιότητα.
Θα ήθελα τέλος να με πληροφορήσετε για την ιδιότητα σας μιας και απο οτι έχω ενημερωθεί τα εμαιλς αυτά έχουνε πάει σε πολλά άλλα eshops , και ποιος ο σκοπός των email αυτών μιας και βασίζετε σε ερώτηση πάνω σε ανεπίσημα όπως ομολογείτε και εσείς δεδομένα».

3. «Σε απάντηση του ερωτήματός σας, σας ενημερώνουμε ότι τα προϊόντα του ενδιαφέροντός σας όπως και όλα τα προϊόντα που διατίθενται στο κατάστημά μας φέρουν στη συσκευασία τους τη σήμανση CE όπως αυτό ορίζεται από τις κοινοτικές διατάξεις».

4. «Το αντικείμενο της εταιρείας είναι εισαγωγή και εμπορία στα είδη που αναφέρεστε και όχι παραγωγή .
Επομένως την πιστοποιήση τους έχουν αναλάβει οι εταιρείες παραγωγής και η αδειοδοτησή τους γίνεται απο το Ελληνικό κράτος μέσω των ελληνικών τελωνείων και του Γενικού Χηείου του Κράτους».

5. «όλα τα προϊόντα μας έχουν τα απαραίτητα test report και είναι όλα NP free (χωρίς φθαλικές ενώσεις)
οι ίδιες οι προμηθεύτριες εταιρίες σε περίπτωση της παραμικρής υπόνοιας επικινδυνότητας κάνουν μαζικές ανακλήσεις από την αγορά».

6. «Σας επισυνάπτουμε τα πιστοποιητικά ποιότητας – τεχνικές προδιαγραφές για τα τρία προϊόντα που αναφέρετε».

7. «Θέλουμε να σας ενημερώσουμε ότι δεν είμαστε ενήμεροι για την συγκεκριμένη λίστα και δεν γνωρίζουμε αν και τι περιέχουν.
Όσο για τα προιόντα που αναφέρατε θα σας πρότεινα να απευθυνθείτε στους επίσημους αντιπροσώπους τους στα παρακάτω link».

8. Δεν γνωρίζουμε αν στις στα προϊόντα που σας ενδιαφέρουν ή στις συσκευασίες τους υπάρχουν κάποιες χημικές ουσίες, από αυτές, που προκαλούν σοβαρές ανησυχίες, σύμφωνα με τη νομοθεσία REACH και δεν είμαστε ενημερωμένοι, για τη λίστα SIN της ChemSec.

9. «Καλημέρα σας!! Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε κάτι σχετικά με αυτά που μας ρωτάτε .........»

Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, οι καταναλωτές απαιτούμε:

  • Οι επιχειρήσεις πρέπει να θέτουν, στη διάθεση των καταναλωτών, αρκετούς, διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας π.χ. ταχυδρομική επιστολή, φαξ, τηλέφωνο και ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.
  • Οι φόρμες ηλεκτρονικής αλληλογραφίας πρέπει να διαθέτουν αρκετό χώρο, για να μπορεί ο καταναλωτής να εκφράσει το αίτημά του.
  • Όταν ο καταναλωτής ζητά πληροφορίες, δεν πρέπει να υποχρεώνεται να δώσει τα πλήρη στοιχεία του.
  • Όλες οι απαντήσεις ή τα συνοδευτικά έγγραφα πρέπει να είναι, στη γλώσσα του καταναλωτή.
  • Να επιβληθούν πρόστιμα, στις επιχειρήσεις, που δεν απαντούν, στους καταναλωτές, είτε καθόλου, είτε μέσα σε 45 μέρες και σε αυτές, που δεν απαντούν, με απλό και κατανοητό τρόπο ή δεν απαντούν, στα συγκεκριμένα ερωτήματα.
  • Πρέπει να γίνουν ενημερωτικές εκστρατείες, τόσο για επιχειρήσεις, όσο και για καταναλωτές, ώστε να γνωρίζουν δικαιώματα και υποχρεώσεις.
  • Κάθε επιχείρηση πρέπει να έχει ένα τουλάχιστον στέλεχος, καλά εκπαιδευμένο, στις προϋποθέσεις του Κανονισμού REACH, το οποίο θα είναι υπεύθυνο, για την ενημέρωση των καταναλωτών.
  • Οι απαντήσεις, στους καταναλωτές, πρέπει να δίνονται, από την επιχείρηση, που εισέπραξε τα χρήματα του καταναλωτή. Η επιχείρηση αυτή είναι υπεύθυνη απέναντι, στον καταναλωτή και αν ο προμηθευτής της δεν της έχει δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες, πρέπει μα τον πιέσει και να ανταποκριθεί, στο αίτημα του καταναλωτή, μέσα στη νόμιμη προθεσμία των 45 ημερών.
  • Οι απαιτήσεις δεν πρέπει να περιλαμβάνουν τεχνικούς ή εξειδικευμένους όρους. Οι απαντήσεις πρέπει να μπορούν να γίνουν κατανοητές, από έναν απλό καταναλωτή.
  • Η πληροφόρηση δεν πρέπει να περιλαμβάνει τεχνικές αναλύσεις και πιστοποιητικά συμμόρφωσης, τα οποία δεν κατανοεί ο καταναλωτής.
  • Οι απαντήσεις πρέπει να αφορούν τα συγκεκριμένα προϊόντα, που ενδιαφέρουν τον καταναλωτή, που ρωτάει και όχι γενικά και αόριστα όλα τα προϊόντα της επιχείρησης.
  • Το μέγεθος των απαντήσεων δεν μπορεί να ξεπερνά τη μια, το πολύ, τις δυο σελίδες.
  • Οι απαντήσεις πρέπει να βασίζονται, στην πιο πρόσφατη έκδοση, του καταλόγου του Κανονισμού REACH, με τις χημικές ουσίες υψηλής ανησυχίας, γιατί αυτός ο κατάλογος αναθεωρείται, σε πολύ συχνά χρονικά διαστήματα.
  • Οι χημικές ουσίες, που περιλαμβάνονται, στον κατάλογο SIN, πρέπει, άμεσα, να ενταχθούν και στον αντίστοιχο κατάλογο του Κανονισμού REACH. Επίσης, πρέπει μειωθούν τα κατώτατα επιτρεπόμενα όρια, για τις ουσίες αυτές.
  • Οι χημικές ουσίες, που περιλαμβάνονται, στους παραπάνω δυο καταλόγους πρέπει να αντικατασταθούν, άμεσα, με ασφαλέστερες.
  • Οι ιστοσελίδες των επιχειρήσεων πρέπει να δίνουν πληροφόρηση, για την πολιτική της επιχείρησης, για τις χημικές ουσίες και να πληροφορούν τον καταναλωτή πως θα ενημερωθεί, σχετικά με το προϊόν, που τον ενδιαφέρει.
  • Οι επιχειρήσεις πρέπει να διαθέτουν εσωτερικές πολιτικές, για τις χημικές ουσίες. Οι πολιτικές αυτές πρέπει να αφορούν πρωτοβουλίες, πέρα από τις οριζόμενες από τη νομοθεσία και να περιλαμβάνουν προληπτικούς ελέγχους προϊόντων και πρώτων υλών, από ανεξάρτητους φορείς.

Ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον μπορεί να γίνει πραγματικότητα, μόνον όταν τα προϊόντα, που χρησιμοποιούμε οι καταναλωτές, είναι ασφαλή, για την υγεία μας και το περιβάλλον. Η βιομηχανία πρέπει να πιεστεί, από εμάς τους καταναλωτές, για να αντικαταστήσει, γρήγορα, τις χημικές ουσίες, που προκαλούν σοβαρές ανησυχίες. Για το λόγο αυτό, το ΚΕ.Π.ΚΑ. δημοσιεύει, στην ιστοσελίδα του, ένα υπόδειγμα επιστολής, προς τις επιχειρήσεις και προτρέπει τους καταναλωτές να το χρησιμοποιούν, όσο πιο συχνά μπορούν, πριν αγοράσουν προϊόντα, που τους ενδιαφέρουν.

Οι καταναλωτές πρέπει να αντιδράσουμε. Πρέπει να κατακλείσουμε τις επιχειρήσεις, με επιστολές και να τις αναγκάσουμε να μάθουν τις υποχρεώσεις τους.


Υπόδειγμα Επικοινωνίας

Κύριοι,

Ονομάζομαι ………….………….………….………….………….………….. Έχω πληροφορηθεί, από τις εφημερίδες, για τη νέα νομοθεσία, στην Ευρώπη, για τα χημικά, δηλαδή τον Κανονισμό REACH. Επίσης, έχω πληροφορηθεί, πάλι από δημοσιεύματα, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, για την ύπαρξη του παραρτήματος του Κανονισμού REACH, που περιλαμβάνει χημικές ουσίες, που προκαλούν σοβαρές ανησυχίες (SVHC) και οι οποίες πρέπει να αντικατασταθούν.

Επειδή, ανησυχώ, για την υγεία μου, θα σας παρακαλούσα να μου απαντήσετε, στα παρακάτω ερωτήματα:

Στα προϊόντα σας:
· …………. …………. …………. …………(πλήρη περιγραφή προϊόντος και κωδικός)
· …………. …………. …………. …………(πλήρη περιγραφή προϊόντος και κωδικός)
· …………. …………. …………. …………(πλήρη περιγραφή προϊόντος και κωδικός)
ή στις συσκευασίες τους, υπάρχουν κάποιες χημικές ουσίες, από αυτές, που προκαλούν σοβαρές ανησυχίες, σύμφωνα με τη νομοθεσία REACH;

Αναμένω την απάντησή σας, εντός 45 ημερών και σας παρακαλώ να είναι απλή, κατανοητή και να απαντάει, σαφώς, στο ερώτημά μου, για κάθε προϊόν, που σας αναφέρω παραπάνω.

Σας ευχαριστώ, εκ των προτέρων,
Με τιμή,